یکم. ارتقاء انگیزه سیاسی

جهت پیدا نمودن انگیزه در زمینه اهمیت دادن به مسائل سیاسی، لازم است سطح شناخت خود را نسبت به مسئولیت های اجتماعی و دینی و توان نقش آفرینی خویش در جامعه، بالا برده و به عنوان یک فرد مسئول و نقش آفرین، از منظر حق و تکلیف به مقوله سیاست و مشارکت سیاسی بنگریم.

نگاه دینى و با مراجعه به نصوص و مبانى اسلامى، مشارکت سیاسى و حساسیت به امور جامعه، به عنوان یک حق، وظیفه و تکلیف همگانی، مورد اهتمام آموزه های دینی مبین اسلام می باشد ؛ بر اساس جهان بینی اسلامی و آیه شریفه « اِنِّى جَاعِلٌ فِى الاَرضِ خَلیِفَه» انسان، جانشین خدا در زمین و موجودی آزاد و خود مختار است؛ و این آزادی و اختیار آن گاه که با آگاهی و قدرت قرین گردد، مسئولیت را به بار می آورد. از این منظر انسان در برابر خدا، خود، انسان های دیگر و طبیعت مسئول است. این مسئولیت از سویی سبب می شود که انسان در قبال سرنوشت، کمال و سعادت خویش احساس وظیفه کند و از سویی دیگر چون به تعامل و تاثیر و تاثّر خود با اجتماع واقف است خود را نسبت به اجتماع مسئول بداند. پیامبر گرامی اسلام (ص) می فرماید:« اَلَا کُلُّکُم رَاعٌ وَ کُلُّکُم مَسئُولٌ عَن رَعیتِه؛ شما همه ناظر و راهبر و نسبت به یکدیگر مسئول هستید.»

از سوی دیگر ایفای مشارکت سیاسى و حساسیت نسبت به امور سیاسى نیازمند داشتن بینش و آگاهی های سیاسی دقیق، تحلیل صحیح و منطقی قضایا و تفسیر و تأویل رفتار شخصیت ها، دولت ها و جریانات، شرایط داخلی و بین المللی می باشد. چنانکه امام علی (ع) می فرماید: «مَن عَرَفَ الاَیام لَم یغفل عَن الِاستِعدَاد؛ کسانی که آشنایی با شرایط و اوضاع زمانه دارند، از فراهم کردن و کسب آمادگی های لازم غافل نمی شوند.» و از حضرت صادق(ع) چنین روایت شده است: «العالم بزمانه لا تهجم علیه اللوابس؛ امور شبهه ناک و مشتبه به کسی که آگاه از زمانش باشد هجوم نمی آورد.» (بحار، ج ۷۸، ص ۲۶۹)

کسى که عالم به زمان خود باشد مورد هجوم اشتباهات واقع نمى شود. مقام معظم رهبری نیزدر این زمینه می فرماید: « یک نکته اساسى... که من همیشه در مواجهه با دانشجویان، روى آن تکیه می کنم؛ و آن، پیدا کردن قدرت تحلیل مسائل و جریانهاى مهم کشور است. سیاست در دانشگاهها - که بنده همیشه روى آن تأکید کرده ام - به این معناست. ما دو کار سیاسى داریم: سیاست زدگى و سیاست بازى؛ این یک جور کار است. این را من به هیچ وجه تأیید نمیکنم؛ نه در دانشگاه و نه در بیرون دانشگاه؛ به خصوص در دانشگاه. یکى هم سیاستگرى است؛ یعنى حقیقتاً فهم و قدرت تحلیل سیاسى پیدا کردن؛ که یکى از وظایف تشکلهاى دانشجویى این است. من تأکید می کنم، تشکلهاى دانشجویى...نوع برنامه ریزى و کار را به کیفیتى قرار دهید که دانشجو قدرت تحلیل سیاسى پیدا کند؛ هر حرفى را به آسانى نپذیرد و هر احتمالى را به آسانى در ذهن خودش راه ندهد یا رد نکند؛ این قدرتِ تحلیل سیاسى، خیلى مهم است. ما غالباً چوب این را خورده ایم؛ نه ما، بلکه ملتهاى دیگر هم بر اثر خطاها و خبط هایى در فهم سیاسى شان، گاهى مشکلات بزرگى را از سر گذرانده اند. این، یک مسئله مهم است.» بر این اساس داشتن قدرت تحلیل سیاسی و قبل از آن آگاهی صحیح و دقیق از پدیده های اجتماعی و اتخاذ موضع آگاهانه، صحیح، به جا، مناسب و برخاسته از مبانی اسلامی، و عدم تبعیت از هواى نفس، از دیگر ویژگی های یک جوان مسلمان است که مسلماً تأثیرا شگرفی در پیشرفت، رشد و بالندگی امور شخصی و اجتماعی افراد جامعه خواهد داشت.
 

دوم.کسب بینش و تحلیل سیاسی

برای کسب اطلاعات صحیح در زمینه های مختلف، اعم از سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و... راه های متعددی وجود دارد که ارزش هر کدام براساس مؤلفه هایی از قبیل میزان صحت و سقم اطلاعات، عمیق یا سطحی بودن آنان، میزان کاشفیت از واقع و... متفاوت می باشد. اما بهترین روشی که در این زمینه ما پیشنهاد می نماییم انجام مراحل ذیل می باشد:

مرحله اول: کوشش نمایید سطح اطلاعات و معلومات خود را درباره مبانی اندیشه سیاسی در اسلام را از طریق مطالعه کتاب های معتبری که در این زمینه وجود دارد، بالا برده و نسبت به مبانی و بنیادهای نظری اسلام در مورد سیاست، اطلاعات عمیق ریشه ای و اصولی کسب نمایید.

مرحله دوم: سعی نمایید آگاهی های سیاسی نسبت به مسائل روز و حوادث جاری کشور را افزایش داده و اطلاعات صحیحی در این زمینه کسب نمایید. برای این کار می توانید از راه های ذیل اقدام نمایید:

الف) خودتان شخصا اهل مطالعه باشید کتاب های علمی که توسط نویسندگان آگاه و متعهد نگارش شده را مطالعه نمایید یاروزنامه ها و مجلات تخصصی، نظرات شخصیت های سیاسی و احزاب و گروه ها و... را بررسی و در حد اعتدال از دیدگاه ها و تحلیل ها آگاهی پیدا کنید. در این راستا به یک طرف غلتیدن و تنها به افکار یک جناح گرایش یافتن کافی نیست. لازم است دیدگاه های مختلف را مورد بررسی و دقت قرار دهید. چون در روند سیاسی تعصب جناحی داشتن و به طور مطلق دیدگاه های جناح خاصی را تأیید و هر نوع دیدگاه دیگری را رد کردن دور از انصاف است و در نهایت باعث خامی و ناپختگی انسان خواهد شد.

ب ) در این عرصه با تحلیل گران لایق و بی طرف و آگاه به مسایل، به شور و گفتگو بپردازید.

ج ) کسب اطلاعات از طریق رسانه های ملی مانند تلویزیون و رادیو و شنیدن اخبار و تحلیل های آنان.

د ) شرکت در میزگردهای سیاسی متشکل از صاحب نظران سیاسی متعهد و ...

در مرحله سوم: باید توجه شود که کسب اطلاعات هر چند صحیح به تنهایی نمی تواند انسان را به بینش و درک سیاسی قوی نسبت به واقعیات رسانده و از خطا و اشتباه مصون نگه دارد. جمع آوری اطلاعات صحیح زمانی کارآمد و مفید می باشد که در پروسه و روند تحلیل سیاسی به خدمت گرفته شود. توضیح آن که اصولا تحلیل سیاسی در ادبیات سیاسی عبارت است از تجزیه پدیده به اجزای تشکیل دهنده، شناخت اجزا و ارتباط آن ها با یک دیگر و شناسایی کلیت پدیده مورد بررسی باید مشاهده، بررسی و شناخت کامل اجزا به دقت انجام شود و تأثیرات هر یک بر سایر اجزا شناخته شود.

هر تحلیل سیاسی از چهار مرحله تشکیل یافته است:
۱. جمع آوری اطلاعات و اخبار: هر تحلیل گر بیش از هر چیز و پیش از هر عملی نیازمند اطلاعات و آگاهی های لازم از موضوع مورد بررسی است. همه اطلاعات و منابع ارزشی یکسان ندارند، (ر.ک: دکتر عزت الله نادری و دکتر مریم سیف نراقی، روش های تحقیق در علوم انسانی).

۲. تعیین هدف: تعیین هدف و محدود کردن بررسی ابعاد پدیده، موجب به نتیجه رسیدن تحلیل می شود. پس از تعیین هدف و ابعاد آن سؤال های مناسبی درباره موضوع مورد نظر می بایست طرح شود و به دنبال پاسخ آن ها وارد مرحله بعدی شود.

۳. انتخاب روش: شناخت و تحلیل پدیده های سیاسی - اجتماعی از یک راه مشخص به دست نمی آید؛ زیرا موضوعات بنابر ماهیت و محتوای آن ها، شیوه های متفاوتی را می طلبد. مثلا برای شناخت علل تورم، نمی توان به شیوه شناخت علل نابسامانی های ترافیک عمل کرد. انتخاب روشی نامناسب، موجب تحلیل غیر واقعی و نتیجه گیری غلط می شود.

۴. جمع بندی: جمع بندی باید به گونه ای باشد که ضمن بیان خلاصه مراحل طی شده، نتیجه گیری لازم را داشته باشد و تصویری همه جانبه از موضوع مورد بررسی نشان دهد. تحلیل های یک جانبه تک بعدی، معمولا واقع بینانه نیست و نمی تواند پاسخ گوی سؤالات و ابهامات باشد و نمی تواند مقدمه و راهنمای مناسبی برای موضع گیری های سیاسی مورد استفاده قرار گیرد.

یک تحلیل گر خوب، باید دارای ویژگی هایی باشد که مهم ترین آن ها عبارتند از:

یک - واقع بینی: تحلیل گر باید به دور از اغراض شخصی، پیش داوری ها و دخالت تمایلات خود، با واقع بینی به تحقیق بپردازد. قوی ترین عاملی که انسان را از خطاها و لغزش ها باز می دارد و او را به سمت واقع بینی هدایت می نماید، تقواست.

قرآن کریم می فرماید: ((یا ایها الذین آمنوا ان تتقوالله یجعل لکم فرقانا؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! اگر تقوای الهی پیشه کنید، خداوند برای شما قدرت تشخیص حق و باطل می دهد))، (سوره انفال، آیه ۲۹).

و نیز می فرماید: ((و اتقواالله و یعلمکم الله ؛ تقوای خدا را پیشه و روش خود قرار دهید، چه خداوند شما را تعلیم و آموزش می دهد))، (بقره، آیه ۲۸۲).

دو - اجتناب از ظن: باید توجه داشت که هر گونه شناخت، تحلیل، جمع بندی و موضعگیری هر تحلیلی باید مبتنی بر علم، مستند و مستدل باشد. نمی توان ظن را پایه تحلیل قرار داد. خداوند می فرماید: ((ان الظن لا یغنی من الحق شیئا))، (یونس، آیه ۳۶).

سه - عدم تبعیت از هوای نفس: عامل بسیاری از انحراف ها و خطاها، بی توجهی به واقعیتها، تبعیت از امیال و هواهای نفسانی و خود محوری است.

چهار - عدم تبعیت کورکورانه: مطالب رسانه های استکباری، حتی تحلیل های داخلی، باید به دقت بررسی شود. یک تحلیل گر باید فارغ از طیف های رسانه ای، بر اساس اسناد و مدارک و واقعیت های موجود به بررسی پدیده های سیاسی بپردازد. اگر کسی توان و قدرت تحلیل مسائل سیاسی و اجتماعی را به صورت دقیق و مستدل دارد، طی مراحل فوق و داشتن ویژگی های تحلیل گری، می تواند ارائه تحلیل سیاسی نماید؛ اما اگر چنین توانی ندارد، یا امکانات لازم و اطلاعات کافی در اختیار نیست، باید به منابعی مراجعه کند که دارای این ویژگی ها باشند. باید از تحلیل های دشمنان خارجی و داخلی که از طریق امواج رادیویی و برخی مطبوعات اقدام به تحریف حقایق و وارونه جلوه دادن واقعیت ها می کنند، پرهیز شود، (ر.ک: فرامرز رفیع پور، توسعه و تضاد - آناتومی جامع، نیز جواد منصوری، شناخت و تحلیل سیاسی ).

پنج - به کارگیری اصول مکتبی: در تحلیل حوادث و وقایع باید اصول و ارزش های دینی را ملاک قرار داد و در تمامی مراحل تحلیل و نتیجه گیری در نظر داشت. بنابراین می توانید با استفاده از راه های فوق و به کارگیری اصول تحلیل سیاسی و مهمتر از همه استمداد از خداوند متعال در هدایت به سوی واقعیات و حقایق ((اهدنا الصراط المستقیم )) در کسب اطلاعات صحیح و درک و بینش سیاسی قوی در زمینه مسائل سیاسی موفق باشید.

منبع: پرسمان